گلهای بهشت موسسه قرآنی
نقش: امام اول شیعیان – خلیفه چهارم اهل سنت
نام: امام علی
کنیه: ابوالحسن – ابوالسبطین – ابوالریحانتین – ابوتراب – ابوالائمه،…
زادروز: ۱۳ رجب، سال ۳۰ عام الفیل
زادگاه: کعبه – مکه
مدت امامت: ۲۹ سال (۱۱-۴۰ق)
شهادت: ۲۱ رمضان، ۴۰ق
مدفن: نجف، عراق
محل زندگی: مکه – مدینه – کوفه
لقب: امیرالمؤمنین – یعسوب الدین – حیدر – مرتضی – نفس الرسول – أخو الرسول – زوج البتول – قسیم الجنّة والنار …
پدر: ابوطالب
مادر: فاطمه بنت اسد
همسر: حضرت فاطمه – امامه – خوله – ام حبیب – ام البنین – لیلا – اسماء – ام سعید
فرزند: حسن -حسین – زینب – ام کلثوم – محسن – محمد حنفیه – عباس – عمر – رقیه – جعفر – عثمان – عبدالله – محمد اصغر – عبیدالله – یحیی – ام الحسن – رمله – نفیسه – ام هانیء،…
خلاصه ایی از زندگی ایشان
علی بن ابیطالب مشهور به امام علی(ع) (۲۳ قبل از هجرت -۴۰ق)، امام اول همه مذاهب شیعه، صحابی، راوی، کاتب وحی و چهارمین خلیفه از خلفای راشدین نزد اهل سنت. وی پسرعمو و داماد پیامبر اکرم (ص)، همسر حضرت فاطمه(س)، پدر و جد ۱۱ امام شیعه است. به گفته مورخین شیعه و بسیاری از علمای اهل سنت، در کعبه زاده شد. او نخستین کسی بود که به پیامبر (ص) ایمان آورد و از نظر شیعه، به فرمان خدا و تصریح پیامبر(ص)، جانشین بلافصل رسول خدا (ص) است. آیاتی از قرآن کریم بر عصمت وی دلالت دارد. بنابر منابع شیعه و برخی منابع اهل سنت، حدود ۳۰۰ آیه در قرآن کریم در فضیلت او نازل شده است. هنگامی که قریش قصد کشتن پیامبر(ص) را داشتند، او در بستر پیامبر خوابید تا دشمنان گمراه شوند و بدین طریق پیامبر(ص) مخفیانه هجرت کرد. پیامبر (ص) عقد اخوت خود را با وی بست. در همه غزوات پیامبر (ص) -جز جنگ تبوک که به فرمان پیامبر (ص) در مدینه ماند- شرکت داشت و پرافتخارترین فرمانده اسلام بود. آثار مکتوب بسیاری به زبان‌های مختلف درباره امام علی (ع) نوشته شده است.
پس از درگذشت پیامبر (ص) گروهی در سقیفه، با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت کردند و امام علی (ع) ۲۵ سال از خلافت دور ماند. آن حضرت پس از خلافت ابوبکر، عمر وعثمان، به اصرار مسلمانان خلافت و حکومت را پذیرفت. او در دوره کوتاه حکومتش با سه جنگ سنگین داخلی مواجه شد و سرانجام در محراب مسجد کوفه در حال نماز به دست یکی از خوارج به شهادت رسید و مخفیانه در نجف به خاک سپرده شد.
گفته‌اند سررشته بسیاری از علوم مسلمانان، از جمله نحو عربی، کلام، فقه و تفسیر به امام علی (ع) می‌رسد و فرقه‌های گوناگون، سلسله سند خود را بدو می‌رسانند. کتاب معروف نهج البلاغه منتخبی از سخنان و نامه‌های ایشان است.
حرم امام علی (ع) در شهر نجف از مکان‌های مقدس در فرهنگ شیعه و زیارت آن مورد توجه است. در این مکان افراد سرشناس دیگری نیز دفن شده‌اند که با عنوان مدفونان حرم امام علی(ع) در برخی منابع از آنها یاد شده است.
علی بن ابیطالب بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف بن قصی بن کلاب، هاشمی قرشی، اولین مردی که به پیامبر ایمان آورد، امام اول شیعیان و خلیفه چهارم از خلفای راشدین از نظراهل سنت است. پدر او، ابوطالب، مردی سخاوتمند، عدالت‌مدار، مورد احترام قبایل عرب، عمو و حامی پیامبر (ص) و از شخصیت‌های بزرگ قریش گزارش شده است. مادر علی(ع)، فاطمه بنت اسد و برادران وی طالب، عقیل، جعفر، و خواهرانش هند یا ام هانی، جمانه، ریطه یا ام طالب و اسماء بودند.
امام اول شیعیان(ع)، جمعه ۱۳ رجب در سال ۳۰ عام الفیل در مکه و داخل کعبه متولد شد. ولادت وی در کعبه را عالمان شیعه از جمله سید رضی، شیخ مفید، قطب راوندی، ابن شهرآشوب و بسیاری از اهل تسنن مانند حاکم نیشابوری، حافظ گنجی شافعی، ابن جوزی حنفی، ابن صباغ مالکی، حلبی و مسعودی متواتر می‌دانند.
علی در شش سالگی، وقتی مکه دچار قحطی شد، به خانه حضرت محمد(ص) برده شد؛ همانطور که جعفر، برادر علی، به خانه عباس بن عبدالمطلب برده شد. ابوطالب، پدر امام علی(ع)، در این هنگام از اداره هزینه‌های یک خانواده پرجمعیت ناتوان بود. امام علی(ع) در یکی از خطبه‌های خود، به رفتار مهربانانه پیامبر در این دوره اشاره کرده است
امام علی(ع) در منابع مختلف، مردی بلندقد، با چشمانی سیاه و گشاده، ابروهایی کشیده و پیوسته و صورتی زیبا دانسته شده، چهره‌ای گندمگون و ریشی انبوه داشته و شانه‌هایش پهن بوده است. بنابر برخی منابع، پیامبر اکرم (ص) او را با لقب «بطین» خوانده و بر همین اساس، عده‌ای او را چاق دانسته‌اند. با این حال، برخی محققان بر این باورند که مقصود پیامبر از «بطین»، «البطین من العلم» (فربه از دانش) بوده است. ستوده‌شدن امام علی(ع) با صفت «بطین» در برخی زیارتنامه‌ها نیز دلیلی بر این دانسته شده که مقصود پیامبر، صفت چاق نبوده است. درباره قدرت بدنی علی بن ابیطالب، گفته شده که او با هیچ کسی مبارزه نکرد، مگر اینکه او را زمین زد.
چنانکه ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه تصریح کرده، توانایی جسمی علی بن ابیطالب، ضرب المثل بوده، او بوده که درِ قلعه خیبر را کَند، در حالی که جمعی تلاش کردند آن را برگردانند ولی نتوانستند، او بود که بت هبل را -که بت بزرگی بود- از بالای کعبه به زمین انداخت و او بود که سنگ بزرگی را در روزهای خلافتش با دست خویش از جا کند و از زیر آن آب جوشید، در حالی که لشکریان همگی از این کار ناتوان بودند.
اولین همسر امام علی(ع)، فاطمه دختر پیامبر اکرم(ص) بود و از او صاحب چهار فرزند شد. علی بن ابیطالب(ع) پس از شهادت فاطمه(س) با زنان دیگری ازدواج کرد. بنابر منابع تاریخی، امام علی(ع) ۲۷ یا ۲۸ فرزند داشته است
امام علی (ع) در غزوات و سریه‌های صدر اسلام، نقش مؤثری داشت و در همه غزوات جز غزوه تبوک همراه پیامبر (ص) جنگید. وی به عنوان دومین شخصیت نظامی پس از حضرت محمد (ص) ایفای نقش کرده است. از جمله جنگهایی که ایشان در آن شرکت داشتند: جنگ بدر – جنگ احد – جنگ خندق (احزاب) – جنگ خیبر – فتح مکه – جنگ حنین – جنگ تبوک
آیات و روایات زیادی دال بر امامت و جانشینی امام علی بن ابی طالب (ع) بعد از رسول خدا (ص) است که برخی از آنها عبارتند از:
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّ‌سُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنکمْ (ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نیز] اطاعت کنید.)نساء–۵۹
این آیه به اتفاق علمای شیعه در شأن امام علی (ع) و ائمه (ع) نازل شده است و دلیل بر وجوب اطاعت از آنهاست.
إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ (همانا ولی امر شما تنها خدا، رسول و آن مؤمنانی هستند که نماز به پا داشته و در حال رکوع زکات می‌دهند.)مائده–۵۵
این آیه، ولایت امام علی (ع) و سایر ائمه (ع) را اثبات می‌کند. مفسران شأن نزول این آیه را ماجرای خاتم‌بخشی حضرت علی دانسته‌اند که در آن، او در حال رکوع، انگشتر خود را به شخص فقیری بخشید.
حدیث منزلت: رسول خدا (ص) خطاب به علی (ع) می‌فرماید:
انت منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی (تو نسبت به من همچون هارون نسبت به موسی هستی جز اینکه پس از من پیغمبری نخواهد بود)
حدیث یوم الانذار: رسول خدا (ص) وقتی رسالتش را به اقوام خود ابلاغ کرد فقط علی (ع) دعوت حضرت (ص) را پذیرفت. پیامبر(ص) نیز فرمود:
انت اخی و وزیری و وارثی و خلیفتی من بعدی (تو برادر و وزیر و وارث من و جانشین من پس از من هستی)
پیامبر (ص) در سال ۱۰ق. برای انجام فریضه و تعلیم مراسم حج به مکه سفر کرد. پس از پایان این حج که حجة الوداع نامیده شده است، پیامبر (ص) در حالی که گروهی انبوه او را بدرقه می‌کردند به سمت مدینه آمد. در ۱۸ ذی‌الحجه وقتی کاروان به مکانی به نام غدیر خم در نزدیکی جحفه رسید، به پیامبر (ص) وحی شد تا ولایت علی بن ابی طالب (ع) را به مردم ابلاغ کند. بنابراین وی فرمان داد همه از حرکت باز ایستند تا بازماندگان نیز فرارسند.
سپس پیامبر (ص) فرمان الهی را ابلاغ کرد(آیه تبلیغ):
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ (ای پیامبر! آن چه را از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شد، ابلاغ کن و اگر چنین نکنی، پیامش را نرسانده‌ای و خدا تو را از گزند مردم نگاه می‌دارد. خداوند کافران را هدایت نمی‌کند.)مائده–۶۷
بعد از نزول این آیه، پیامبر (ص) به مردم گفت:
الست اولی بالمؤمنین من انفسهم؟ قالوا بلی، قال: من کنت مولاه فهذا علی مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله (آیا من به مؤمنین از خودشان اولی به تصرف نیستم؟ مردم عرض کردند: بلی، فرمود: من مولای هر که هستم این علی مولای اوست، خدایا دوست او را دوست بدار و دشمنش را دشمن بدار؛ هر که او را یاری کند کمکش کن و هر که او را واگذارد خوار و زبونش بدار.)
بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) ، در حالی که علی و بنی هاشم مشغول تجهیز و تدفین حضرت (ص) بودند، بعضی از مهاجران و انصار از جمله ابوبکر، عمر، ابو عبیده جراح، عبدالرحمن بن عوف، سعد بن عباده، ثابت بن قیس، عثمان بن عفان به راه افتادند و در جایی به نام سقیفه بنی ساعده جمع شده تا تکلیف حکومت را روشن کنند که پس از مشاجراتی که میان آنها واقع شد، در نهایت بدون توجه به واقعه غدیر، ابوبکر را به عنوان خلیفه معرفی کردند
با آغاز خلافت ابوبکر، رخدادهایی برای اهل بیت (ع) اتفاق افتاد؛ از جمله هجوم به خانه علی (ع) و گرفتن بیعت برای ابوبکر،تصرف و غصب فدک و شهادت حضرت فاطمه(س).
در دوران ۲۵ ساله خلفای سه‌گانه، امام علی(ع) به انجام خدمات علمی و اجتماعی مشغول بود؛ از جمله جمع‌آوری قرآن (مصحف امام علی (ع))، مشاوره به خلفا در امور گوناگون، انفاق به فقیران، خریدن حدود هزار برده و آزاد کردن آنان، کشاورزی و درختکاری، حفر قنات، ساختن مساجد از جمله مسجد فتح در مدینه، مسجدی در کنار قبر حمزه، مسجدی در میقات، مسجدی در کوفه و مسجدی در بصره، و همچنین وقف اماکن و املاکی که درآمد سالانه آن تا ۴۰ هزار دینار دانسته شده است. در ادامه به برخی از امور مهم این دوره اشاره می‌شود
پس از کشته شدن عثمان در سال ۳۵ قمری، جمعی از اصحاب نزد امام علی (ع) آمدند و گفتند: ما سزاوارتر از تو به خلافت، کسی را نمی‌شناسیم؛ علی (ع) گفت: من وزیر شما باشم بهتر است تا امیر شما باشم. آنان گفتند: جز بیعت با تو، چیزی نمی‌پذیریم. آن حضرت گفت که بیعت او در خفا نمی‌باشد و باید در مسجد باشد.
همه انصار جز چند نفر با علی (ع) بیعت کردند. مخالفان عبارت بودند از: حسان بن ثابت، کعب بن مالک، مسلمة بن مخلَّد، محمد بن مُسًلمه و تنی چند نفر دیگر که از عثمانیه به شمار می‌آمدند. از مخالفان غیر انصاری، می‌توان بهعبدالله بن عمر، زید بن ثابت، و اسامة بن زید اشاره کرد که همه از نزدیکان عثمان بودند.
در این باره که چرا امام علی (ع) زیر بار بیعت با مردم نمی‌رفت، باید گفت امام (ع) جامعه موجود را فاسدتر از آن می‌دانست که او بتواند آن را رهبری کرده و معیارها و منویات خود را در آن به اجرا در آورد
امام علی(ع) در اثر ضربت شمشیر ابن ملجم مرادی در سحرگاه ۱۹ رمضان سال ۴۰ق در مسجد کوفه، دو روز بعد در ۲۱ همان ماه به شهادت رسید و مخفیانه دفن شد. ضربت خوردن علی بن ابیطالب، در شرایطی رخ داد که پس از جنگ نهروان، وی می‌کوشید مردم عراق را برای جنگ دوباره با معاویه بسیج کند، اما تنها تعداد اندکی حاضر به یاری او شدند. در این حال، معاویه با آگاهی از اوضاع عراق، به نواحی مختلف حکومت امام علی(ع) در جزیرة العرب و عراق حمله کرد. بنابر منابع تاریخی، سه تن از خوارج برای کشتن سه نفر یعنی امام علی(ع)، معاویه و عمرو بن عاص توافق کردند و زنی به نام قطام هم در این مسئله نقش داشته است.
امام اول شیعیان پس از شهادت، چنانکه خود وصیت کرده بود، توسط امام حسن، امام حسین، محمد بن حنفیه و با همراهی عبدالله بن جعفر، شبانه و مخفیانه در نجفکنونی (غریین در آن زمان) به خاک سپرده و قبرش مخفی شد. مخفی کردن قبر امام علی(ع) به دلیل جلوگیری از نبش قبر و بی‌حرمتی توسط بنی امیه و خوارج دانسته شده است. امام صادق(ع) در سال ۱۳۵ق، و در زمان حکومت منصور عباسی، محل دفن امام علی(ع) را در نجف آشکار کرد.
بر اساس روایات، امام علی(ع) درباره چگونگی غسل، کفن، نماز و تدفین خود، سفارش‌هایی به فرزندانش کرد. او همچنین از امام حسن و امام حسین(ع) خواست تا اگر بر اثر ضربت ابن ملجم درگذشت، او را تنها یک ضربت بزنند. امام علی(ع) با استناد به سخنی از پیامبر، از آنها خواست دست و پای ابن ملجم را نبُرند. علی بن ابیطالب(ع) همچنین ضمن تاکید بر توجه به قرآن، نماز، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد در راه خدا و خالی نگذاشتن خانه خدا، فرزندان خود را به ترس از خدا، نظم در کارها و آشتی با یکدیگر توصیه کرد و از آنها خواست به حقوق یتیمان و همسایگان توجه کنند
